Grondrechten onder voorwaarden: Vaccinatiedrang en de QR-pas

Nog voordat de eerste prik in Nederland was gezet, werd vaccinatiedrang en het Corona Toegangsbewijs (CTB) binnen de ambtelijke kringen voorbereid.

Uit een grondige reconstructie door Daniel van der Tuin blijkt dat men vanaf het begin van de coronacrisis al nadacht over een immuniteitspaspoort.

Recent vrijgegeven WOB-documenten, die betrekking hebben op de eerste maanden van 2021, tonen aan dat de Nederlandse overheid in de voorbereidingsfase van de vaccinatiecampagne ook aan de slag ging met vaccinatiedrang en de ontwikkeling van een vaccinatiepaspoort. Tevens werd er wetgeving voorbereid, om middels de pasjes voorwaardelijke toegang tot de samenleving te kunnen verschaffen.

Dit proces voltrok zich al voordat de eerste prik was gezet. Er was toen nog zeer weinig bekend over de vaccins. Dit blijkt onder andere uit het beperkte begrip dat de Gezondheidsraad van de vaccins had.

Vaccinatiedrang, -dwang of -plicht door middel van het Corona Toegangsbewijs (CTB) of een vaccinatiepaspoort zou alleen juridisch mogelijk zijn wanneer de vaccins de overdracht van het virus zouden stoppen. Dit bleek niet zo te zijn en daarvoor waren al sterke aanwijzingen, ruim voordat de vaccinatiecampagne aanving. Gegeven dit feit, zou de ethische of juridische discussie voor een CTB al overbodig zijn. Het was onethisch.

Hoofdpunten

Vanwege de lengte van het artikel, wordt gestart met een samenvatting.

• In maart 2021 werd een motie^[1] in de Tweede Kamer tegen vaccinatiedwang en -drang aangenomen;

• De beleidsmakers deden expliciete beloftes aan de Nederlandse bevolking dat er geen vorm van plicht, dwang of drang zou komen. Deze beloftes zijn geschonden;

• Op 3 februari 2021 verscheen een notitie van het ministerie van Binnenlandse Zaken waarin de plannen gedetailleerd stonden uitgewerkt, zoals die later zijn geïmplementeerd: voorwaardelijke toegang tot locaties, voorzieningen en voorwaardelijk reizen naar het buitenland;

• Het bestaansrecht van een discriminatoir middel als een vaccinatiepaspoort hing in sterke mate af van of mensen na vaccinatie het virus nog zouden kunnen overdragen op anderen. Dit schreef de Gezondheidsraad ook in een adviesrapport. Binnen het ministerie van VWS en het RIVM was men sinds begin december 2020 al op de hoogte van het gegeven dat de vaccins geen transmissie (doorgeven van het virus) voorkwamen. Bovendien waren er op dat moment al meerdere varianten van het virus in omloop die aan de vaccins ontsnapten;

• In het adviesrapport van de Gezondheidsraad^[2] over de ethische kaders van een vaccinatiepaspoort, werd de (on)veiligheid van de vaccins niet meegewogen;

• De Gezondheidsraad had ten tijde van het adviesrapport^[2] een verkeerd begrip van de coronavaccins;

• Toen de vaccinatiecampagne een paar weken op gang was, stroomden er zorgwekkende berichten binnen over de veiligheid van de vaccins. Bijwerkingeninstituut Lareb ontving veel meer meldingen van bijwerkingen dan verwacht en er waren ook ernstige bijwerkingen: enkele weken na de start van de vaccinatiecampagne waren er meldingen binnengekomen van meer dan honderd mensen die de dood hadden gevonden na vaccinatie. Toch ging de campagne door en werden vaccinatiedrang en het CTB geïmplementeerd;

• Achter de schermen ontwikkelden de beleidsmakers in hoog tempo het vaccinatiepaspoort. Dit middel werd een halfjaar later geïmplementeerd. Het geheimzinnige karakter van het vaccinatiepaspoort blijkt uit diverse WOB-documenten, waarin staat dat de term ‘vaccinatiepaspoort’ uit de officiële documenten moest worden verwijderd;

• Er werd binnen het gezondheidsministerie een werkgroep ‘vaccinatiedrang‘ opgericht. Op 8 januari 2021 hadden hier al twee bijeenkomsten over plaats gevonden;

• Het ministerie van VWS hield aanvankelijk de boot af voor een vaccinatiepaspoort. Er werd echter druk uitgeoefend door de Europese Commissie en de WHO. Dit zijn gremia waar de Nederlandse kiezer geen invloed op heeft;

• Werkgeversorganisatie VNO/NCW en de bedrijven KLM, Schiphol, Randstad, Shell en McKinsey behoorden tot de groep die invloed uitoefenden op ons gezondheidsministerie. Zij lobbyden voor het implementeren van de segregatiepas, een dwangmiddel;

• McKinsey was op het moment dat de vaccinatiepaspoorten werden besproken, ook opdrachtnemer van onze overheid. Bovendien heeft de consultancyfirma nauwe banden met NGO’s als GAVI, waar Nederland 325 miljoen Euro aan had geschonken ten behoeve van vaccin-beschikbaarheid;

• In de WOB-documenten staan sterke aanwijzingen dat men begin 2021 draconische maatregelen had ingevoerd om het gevoel van urgentie rond het virus hoog te houden onder de bevolking. Maatregelen zoals de lockdown, schoolsluitingen, de avondklok en quarantaineplicht zouden grondrechten beperken die men alleen via het CTB weer terug zou krijgen;

• Indirecte conclusie: Vaccinatiedrang en -paspoorten kwamen uit de koker van de NCTV.

Hugo de Jonge: ‘Er komt geen vaccinatieplicht of voordelen voor gevaccineerden’

In verschillende mediaoptredens benadrukte minister Hugo de Jonge tussen november 2020 en maart 2021 dat er geen vaccinatieplicht of enige vorm van dwang of drang zou komen. Hij meldde ook expliciet dat er geen verkapte vorm van opdringen van deze medische handeling zou komen, in de vorm van voordelen voor mensen die de injectie zouden laten toedienen. In de Tweede Kamer opperde hij zelfs dat dit bij wet zou moeten worden uitgesloten.

Pfizer kondigt vaccin aan, VWS start met vaccinatiebewijs

Op 9 november 2020 verschenen berichten in de media dat farmaceut Pfizer een zeer veelbelovend vaccin tegen Covid-19 had ontwikkeld dat voor 90% effectief zou zijn.

Drie dagen na de aankondiging van Pfizer, ging een mail rond binnen het RIVM waaruit blijkt dat men binnen het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) al was begonnen met de ontwikkeling van een vaccinatiebewijs. Binnen het RIVM leek men enigszins verrast door deze ontwikkeling.

Ongeveer twee weken later bleek dat de Europese Unie (EU) technische standaarden had opgesteld voor de gegevensuitwisseling voor vaccinatiebewijzen. De lidstaten konden op deze standaarden aansluiten.

Uit de onderstaande email over Europese standaarden blijkt dat er op dat moment ook al projectleiders waren aangesteld, die zorg moesten dragen voor de automatisering van het vaccinatiebewijs. Er werd ook binnen de EU gewerkt aan een gezamenlijke certificering voor het ‘COVID vaccin bewijs’. Op dat moment was men binnen het RIVM al een centraal vaccinregister aan het ontwikkelen. Dit centrale register zou voor de burger toegankelijk worden gemaakt door middel van een Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO).

Later zou blijken dat het centrale vaccinatieregister niet alleen naar de PGO kon worden ontsloten, maar ook naar een app. Deze app werd het Corona Toegangsbewijs (CTB).

De Jonge krijgt presentatie over ‘Coronapaspoort’

Op 24 november 2020 kreeg Hugo de Jonge een presentatie van het coronapaspoort. Hierbij moet opgemerkt worden dat dit toen nog om een app ging, waarin de resultaten van een coronatest zouden worden getoond. Later zijn de functies voor een testuitslag en een vaccinatiebewijs samen in het CTB ondergebracht.

De Jonge toonde zich erg enthousiast over de app zoals deze toen werd gepresenteerd. De voorwaardelijke toegang tot gebouwen en faciliteiten die men met een dergelijke app kon organiseren, zijn tijdens de presentatie ook besproken. Hier was de gezondheidsminister terughoudend in, vanwege vigerende wetgeving op dat moment.

De ambtenaren waren om dezelfde juridische reden als de minister terughoudend over het beperkende potentieel van een dergelijke app, zoals blijkt uit onderstaande mailwisseling. ‘Het lijkt best wel een dingetje’.

Notitie Vaccinatiedrang: één maand voor eerste vaccin werd goedgekeurd

Een maand voordat het eerste coronavaccin officieel werd goedgekeurd^[3], verscheen een notitie die was opgesteld door de directie Constitutionele Zaken en Wetgeving (CZW) binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK).

In de notitie worden de begrippen vaccinatiedwang en -drang als volgt uitgelegd: vaccinatiedwang wil zeggen dat de overheid mensen verplicht om zich te laten vaccineren. Vaccinatiedrang, ook wel indirecte vaccinatiedwang, wil zeggen dat particuliere bedrijven(zoals horeca)van klanten en werknemers verlangen dat ze zich vaccineren. Als veel ondernemers die eis stellen, kan dat mensen ertoe aanzetten om zich te laten vaccineren.

De directie CZW is verantwoordelijk voor het uitvoeren van een constitutionele toets op ontwerpregelgeving, zoals wetsvoorstellen en algemene maatregelen van bestuur. Uit bovenstaande notitie kan geconcludeerd worden dat men ruim voor de goedkeuring van het eerste coronavaccin, een opdracht had gegeven aan CZW, om een analyse te doen van activiteiten die de grondrechten raken van de Nederlandse burger. Het is onduidelijk wie de opdracht had gegeven voor het opstellen van de notitie. Echter, uit de volgende paragraaf zal blijken dat de NCTV de meest voor de hand liggende opdrachtgever was.

CZW concludeerde in de notitie dat het beoogde beleid van dwang en drang in strijd was met Artikel 1 en Artikel 6 van onze Grondwet.

Op 27 januari 2021 verscheen een nieuwe notitie uit grondwettelijk perspectief van de directie CZW. In de eerste zin sprak men van ‘het tonen van een test-/vaccinatiebewijs ten behoeve van deelname aan de maatschappij‘. Hier werd het CTB en het bijbehorende 3G/2G-beleid voorbereid vanuit juridisch perspectief.

De strekking van het verhaal is dat men onderkent dat er inbreuk op grondrechten wordt gedaan, maar dat dit met extra wetgeving en in acht name van proportionaliteitsvraagstukken, mogelijk moet zijn. Het onderscheid tussen essentiële en niet-essentiële diensten wordt eveneens behandeld in het document. Ook de mate waarin de vaccins de verspreiding van het virus stoppen.

PDC-19 voor Vaccinatie- en testverplichting, Hugo de Jonge niet op de hoogte

Een saillante mailwisseling binnen VWS van 1 december 2020 toont dat men op ambtelijk niveau werd verrast door de plannen voor vaccinatiedrang. De juristen vroegen zich af of dit niet eerst aan de minister moest worden voorgelegd.

Uit de mail is ook op te maken dat de ‘signalen’ vanuit de Programmadirectie Covid-19 (PDC-19) en de Directie Informatiebeleid (DI) kwamen. De DI had in de coronacrisis geen beleidsbepalende rol. In de PDC-19 zaten VWS en de NCTV.

Gegeven het feit dat VWS niet op de hoogte was van de plannen, en de minister al helemaal niet, wordt vooralsnog geconcludeerd dat de ‘signalen’ en ambities voor vaccinatiedrang afkomstig waren van de NCTV. Een email die een dag later op het gezondheidsministerie circuleerde, ondersteunt deze hypothese.

De email met als onderwerp: ‘Vaccinatiedrang PDC-19/WJZ’ bevatte een aantal opmerkelijke bijlagen. Ten eerste valt het eerder behandelde document dat afkomstig was van CZW op. De motie Segers/Wilders over vaccinatiedrang^[1] zat ook aangehecht. Tot slot valt de bijlage met de titel: ‘QA - vaccinatiedrang - ontslag zorgpersoneel.docx’ op.

De inhoud van dit laatstgenoemde bestand is niet in de vrijgegeven WOB-documenten teruggevonden. Er van uitgaande dat de titel ook de lading van het document dekt, kan geconcludeerd worden dat men antwoorden op vragen (QA) voorbereidde die te maken hadden met vaccinatieplicht voor zorgpersoneel, op straffe van ontslag. Als men dit niet zou overwegen, had een kort antwoord ‘Nee‘ volstaan op de vraag of men een dergelijk dwangmiddel voor zorgpersoneel overwoog.

Uit de email zelf blijkt opnieuw dat Hugo de Jonge absoluut geen vaccinatiedwang of -drang wilde.

De PDC-19 wilde het des te meer, zo blijkt uit een memo van 14 december 2020 van VWS. Dit was een week voor het Pfizer-vaccin officieel werd goedgekeurd.

Ook in internationaal verband was het standpunt van VWS ten aanzien van vaccinatiepaspoorten terughoudend. Uit een verslaglegging van een bijeenkomst in EU-verband, benadrukte de Nederlandse delegatie dat een vaccinatiepaspoort niet tot additionele rechten of privileges zou mogen leiden.

Vaccinatiebewijs werd onder internationale druk opgestart

Op 10 december 2020 riep de Europese Commissie (EC) op tot een gecoördineerde aanpak voor vaccinatiecertificaten. Op 21 januari 2021 kwam de EC tot een gestandaardiseerde technische aanpak. Dit blijkt uit een presentatie van IT beveiligingsexpert Mikko Hippönen, die in 2019 ook al met dit thema bezig was.

In een interne email van het RIVM werden op 16 december 2020 de lopende zaken omtrent het vaccinatiebewijs besproken. Het RIVM is dan bezig met het automatiseren van een centrale administratie voor vaccinregistratie. In de mail werd geconstateerd dat men binnen de EU en de World Health Organization (WHO) spreekt over een ‘bewijs‘.

Twee dagen later en enkele dagen voordat het vaccin van Pfizer werd goedgekeurd, stelde Hugo de Jonge de Nederlandse bevolking nog gerust: ‘er komt voorlopig geen extra rechten met ‘vaccinatiebewijs‘^[4].

Op 26 december 2020 richtte BZK een memo aan de ‘Verkenningsgroep (on)mogelijkheden en wenselijkheid van vastlegging Covid-vrij zijn’. Hierin staat beschreven dat verschillende internationale agentschappen die onder de VN, de WHO en de WTO vallen, samenwerken aan standaards voor het digitaal uitwisselen van vaccinatiegegevens.

De Europese Commissie stuurde op 6 januari 2021 een mail naar alle lidstaten met het verzoek om een enquête in te vullen over ‘Vaccination Certificates‘. In de mail wordt men er op gewezen dat er op 23 december 2020 richtlijnen voor vaccinatie certificaten waren rondgestuurd aan deelnemers van het eHealth netwerk.

Uit een onthullende email van een dag later, op 7 januari 2021, blijkt dat een ambtenaar van VWS co-voorzitter is van het eHealth netwerk dat het fundament ontwikkelt voor de vaccinatiecertificaten. Dit betekent dat in dezelfde periode als waarin Hugo de Jonge benadrukte dat een dergelijk dwangmiddel nooit zou worden ingezet, één van zijn eigen ambtenaren het co-voorzitterschap vervulde om een vaccinatiepaspoort te implementeren.

In dezelfde periode gingen ambtenaren van het ministerie van VWS aan de slag met vaccinatiepaspoorten en vaccinatiedwang. Ter herinnering: ‘dwang’ is plicht en ‘drang’ is indirecte dwang (zoals het uiteindelijk in Nederland is geïmplementeerd).

De ambtenaar zocht via email ondersteuning bij grondrechtelijke vraagstukken.

Op dezelfde dag sprak een collega over ‘vaccinatiebeleidsontwikkeling rond indirecte vaccinatiedwang’. Hiermee werd vaccinatiedrang bedoeld.

Op 26 februari stuurde de Europese Commissie ter voorbereiding van een vergadering stukken via de email. Uit de geagendeerde gespreksonderwerpen blijkt dat men naast het vaccinatiecertificaat ook het herstelbewijs zou bespreken.

De term ‘Vaccinatiebewijs’ werd gemeden

Uit verschillende correspondentie blijkt dat men in de officiële stukken liever nog niet spreekt over een ‘vaccinatiebewijs’. De onderstaande mailwisseling binnen VWS is hiervan een voorbeeld.

Op 25 februari 2021 kreeg Hugo de Jonge de eerste demonstratie van de app. Hij is onder de indruk, maar wijst erop dat de term ‘vaccinatiebewijs‘ gemeden moet worden. Dat zou volgens de bewindspersoon namelijk de vaccinatiebereidheid kunnen ondermijnen.

Ook in EU-verband werd gesproken over vaccinatiebewijzen in de vorm van een app of een chip in je paspoort. Het Europese gezondheidsministerie ECDC meed ook de term vaccinatiepaspoort en benadrukte de factor van besmettelijkheid na vaccinatie in dit verband.

VWS richt ‘werkgroep vaccinatiedrang’ op

Twee dagen nadat verpleeghuismedewerker Sanna Elkadiri als eerste Nederlander een vaccinatie had ontvangen, ging een email rond binnen VWS over het vaccinatiebewijs, vaccinatiedrang en testbewijzen. Als bijlage van deze email was wederom het bericht van PDC-19 over vaccinatiedrang toegevoegd.

De email geeft een inkijkje in de wijze waarop men op 8 januari 2021 al bezig was met het optuigen van het uitsluitingssysteem. Er bestond een ‘Werkgroep vaccinatiedrang’ die op dat moment al twee keer bij elkaar was geweest. Deze werkgroep was nog in afwachting van een advies rond de ethische kaders van vaccinatiedrang en -dwang. Dit advies^[2] van de Gezondheidsraad werd op 4 februari verwacht.

Daarnaast bestond een ‘Werkgroep Coronatester’ die zich al met concrete scenario’s bezighield waarin bepaalde burgers toegang tot een restaurant of festival konden krijgen met een QR-code. Het zwartgelakte blok onder enumeratie ‘e’ heeft de codering 5.1.2.i gekregen. Deze codering verwijst naar de reden waarom de passage is zwartgelakt: ‘Artikel 5.1, tweede lid, onder i, van de WOO. Wanneer openbaarmaking van informatie het goed functioneren van de Staat kan belemmeren, kan ik besluiten om deze informatie niet openbaar te maken’. Deze codering komt minstens 13 keer voor in de vrijgegeven documenten over de periode januari en februari 2021.

Druk op CTB opgevoerd en RIVM werd aangehaakt

Uit een mailwisseling van 19 januari 2021 blijkt enige urgentie met betrekking tot het vaccinatiebewijs. Mensen worden bijgepraat en er wordt een groepje opgericht dat zich vooruitlopend op het verwachte advies van de GR, gaat bezighouden met een beleidsstandpunt.

Op 25 januari 2021 verschijnt een email binnen VWS met in de onderwerpregel de woorden ‘toezegging’ en ‘vaccinatiepaspoort’ en een zwartgelakte naam. In het bericht wordt gesproken van een toenemende druk. Deze druk wordt internationaal, maar ook nationaal ervaren van werkgeversorganisatie VNO-NCW.

Tot slot wordt de factor besmettelijkheid na vaccinatie als voorbehoud bij een vaccinatiepaspoort genoemd.

Het ministerie van VWS heeft omstreeks 27 januari het RIVM gevraagd om deel te nemen aan de werkgroep rondom het vaccinatiebewijs.

Bedrijfsleven wil vaccinatiebewijs en oefent druk uit op VWS

Het ministerie van VWS ging periodiek om de tafel met een selecte groep: Shell, KLM, Schiphol, Randstad en McKinsey. Daarnaast schoven werkgeversorganisatie VNO-NCW, het ministerie van Economische Zaken en het RIVM aan.

In onderstaande verslaglegging van zo’n overleg valt te lezen dat het kabinet op dat moment geen vaccinatieplicht wilde. Iets verderop in de nota wordt duidelijk dat er in Europees verband wel afspraken waren gemaakt over een internationale standaard die de technische basis zou leggen voor een digitaal vaccinatiecertificaat.

Uit onderstaande email blijkt dat het bedrijfsleven bij VWS aanstuurde op het starten met de ontwikkeling van het vaccinatiebewijs.

Uit de WOB-documenten wordt niet duidelijk hoe men tot de selectie van deze bedrijven is gekomen. Opvallende aanwezige is consultancyfirma McKinsey, omdat dit adviesbureau in dezelfde periode betaalde adviesopdrachten voor de overheid uitvoerde. Nog interessanter zijn de banden die het bedrijf heeft met de NGO GAVI, waar de Nederlandse overheid aan het begin van de coronacrisis 325 miljoen euro aan toezegde. Hierover is eerder dit artikel^[7] verschenen.

Start technische ontwikkeling CTB

Op 1 februari 2021 werd vooruitlopend op het advies van de Gezondheidsraad en het transmissievraagstuk, gestart met de ontwikkeling van een vaccinatiebewijs.

VWS ging samen met het RIVM en het bedrijf PA Consulting aan de slag. PA Consulting factureerde de centrale overheid in totaal tussen de 200.000 en 500.000 euro voor de geleverde diensten, zo blijkt uit gepubliceerde inkoopcijfers^[8].

Een week na de start van de technische ontwikkeling werd op 8 februari ook het ‘herstelbewijs‘ genoemd.

Het was toen al bekend: vaccins voorkomen geen transmissie

Uit diverse WOB-documenten blijkt dat men een voorwaarde aan de inzet van vaccinatiepaspoorten of -bewijzen wilde koppelen. Hierbij werd verondersteld dat de vaccins de transmissie van het virus konden tegengaan.

Uit eerder gepubliceerde WOB-documenten blijkt dat men binnen het RIVM en het ministerie van VWS echter al sinds 9 december 2020 op de hoogte was dat het transmissievraagstuk niet onderzocht was door de fabrikanten.

Farmaceut Pfizer had het vaccin bovendien afgeraden voor zwangere vrouwen.

Op 8 februari 2021 kwam het bericht binnen bij het RIVM dat de vaccins minder beschermden tegen de nieuwe Zuid-Afrikaanse virusvariant, die rond die tijd ook in Nederland was aangetroffen.

In dezelfde periode blijkt uit een 4-landen overleg dat er inmiddels vier varianten in omloop waren, die een hogere besmettelijkheid hadden. Op drie van deze varianten was een lagere reactie van de vaccins waargenomen.

Men was dus het CTB aan het ontwikkelen terwijl er meerdere indicatoren waren die aantoonden dat de vaccins geen besmettelijkheid ofwel transmissie zouden voorkomen.

In het artikel ‘Welkom in Dystopia II’ van Jan Bonte^[6] is dieper ingegaan op het transmissievraagstuk. De Gezondheidsraad ging uit van een reductie, terwijl op dat moment -in het derde kwartaal van 2021- meerdere studies beschikbaar waren die aantoonden dat de vaccins geen vermindering van de overdracht van het virus teweeg brachten.

Gezondheidsraad neemt risico’s vaccins niet mee in afweging

Uit de adviezen van juristen en de Gezondheidsraad blijkt dat men een voorwaarde verbond aan het schenden van Artikel 1 en 6 van de Grondwet. De injecties zouden een reductie in de transmissie (besmettelijkheid) te weeg moeten brengen. Op die manier zou het gezondheidsbelang van het collectief prevaleren boven dat van het individu. In het uitgebrachte advies wordt deze onzekerheid benoemd, echter met de verwachting dat de vaccins wel een reductie in transmissie zouden bewerkstelligen.

Opmerkelijk is ook hoe de experts van de Gezondheidsraad de vaccins omschrijven. Er zou een ongevaarlijk deel van de ziekteverwekker worden geïnjecteerd om een langdurige immuunrespons op te wekken. Dit is onjuist; geen van de vaccins bracht een ongevaarlijk deel van het SARS-CoV-2 virus in het lichaam.

Belangrijker voor de ethische en juridische afwegingen, is dat nergens in het advies de veiligheid van de vaccins werd meegewogen in het ethische kader. Het wordt alleen genoemd in het verband van mensen die twijfelden over vaccinatie.

Wanneer de vaccins veel bijwerkingen zouden veroorzaken en dus risico’s voor de gezondheid zouden vormen, zou een vorm van drang of zelfs nudging door de overheid ongeoorloofd moeten zijn.

Verontrustende signalen over (ernstige) bijwerkingen vaccins

In dezelfde periode waarin het CTB werd voorbereid en het GR-advies verscheen, kwamen de eerste alarmerende signalen^[9] over bijwerkingen binnen. Dit was voor de overheid echter geen reden om de implementatie van het burgeruitsluitingssysteem te heroverwegen. Zelfs niet toen het aantal meldingen van bijwerkingen de verwachting van het Lareb met een factor 7 overtrof en ruim 100 mensen de prik niet hadden overleefd. Men voelde zich niet gehinderd door onzekerheden over de veiligheid van de vaccins.

Aangenomen motie: Géén drang of dwang

Op 10 maart 2021 werd de motie Wilders/Segers^[1] over geen vaccinatiedwang en -drang in het Nederlandse parlement aangenomen.

Uit een reconstructie op basis van de WOB-documenten, blijkt dat men op de achtergrond met prioriteit werkte aan de ontwikkeling en implementatie van het CTB. De WHO en de Europese Commissie vervulden hierin een coördinerende rol.

De motie Wilders/Segers bevatte echter de volgende tekst: ‘overwegende dat er ook andere manieren zijn, zoals bijvoorbeeld (snel)testen, om duidelijk te maken of iemand besmet is….verzoekt het kabinet, in zijn beleid en wetgeving te garanderen dat een vaccinatiebewijs in geen geval als exclusief toegangsbewijs voor voorzieningen of locaties mogelijk wordt’

Met deze motie kon men ook door middel van een PCR-test een QR-code verkrijgen en daarmee toegang tot de samenleving. Dit werd later bekend als het ‘3G-beleid’: Getest, Genezen of Gevaccineerd.

De motie is echter niet volledig gestand gedaan omdat het CTB wel een vorm van vaccinatiedrang inhield. Men hoefde immers niet een PCR-test te plannen en te ondergaan om een groen vinkje op de telefoon te krijgen wanneer men tot de gevaccineerde groep hoorde. Bovendien is gebleken dat gevaccineerden evengoed het virus konden overdragen op andere mensen. Dit bleek al kort na de invoering van het CTB uit de besmettingscijfers uit Israël, waar het virus onder de gevaccineerde populatie als een veenbrand om zich heen greep.

Een andere lezing van de motie Wilders/Segers zou kunnen zijn dat deze faciliterend is geweest voor het kabinet om de test- en vaccinatiemaatschappij te implementeren. Men was immers voor de vaccins al bezig met de testmaatschappij en met testbewijzen.

Strenge maatregelen ter verhoging van de vaccinatiebereidheid

Op zondag 17 januari 2021 vond er een mailwisseling plaats tussen de NCTV en de ministeries van VWS en Algemene Zaken. Het ging over conceptstukken voor het Catshuisoverleg die werden verspreid door de NCTV, waarop men toelichting vroeg. Er werd gesproken over quarantaineplicht zonder tussenkomst van een Officier van Justitie, vliegverboden, gebiedsverboden en het terugdringen van werk. Verregaande maatregelen waarbij de staccato schrijfwijze door de ambtenaar van de inlichtingendienst in het oog springt.

Op 20 januari 2021 werden openstaande vragen behandeld die het ministerie van VWS en de NCTV voor de Corona Gedragsunit hadden.

De volgende vragen van de NCTV aan de Corona Gedragsunit bevestigen dat strenge maatregelen en een hoog urgentiegevoel bij de burger werden gekoppeld aan de vaccinatiebereidheid.

1. ‘Hoe verhouden de maatregelen zich tot de communicatie over de vaccins en de daaraan gekoppelde hoop op verlichting?’

2. ‘Hoe kunnen wij de urgentie vasthouden’

3. ‘Heeft het zin om het huidige maatregelenpakket te verlengen of in de communicatie een “verstrenging” aan de huidige maatregelen te koppelen’.

De vragen waren door de Corona Gedragsunit doorgestuurd naar de experts, die adviseerden over vaccinatiedeelname. Dit getuigt van het feit dat men de strenge maatregelen en een groot urgentiegevoel bij de burgers, koppelde aan de bereidheid om het vaccin te nemen.

Wat de burger op dat moment echter niet wist, is dat het CTB op dat moment werd voorbereid en later dat jaar als voorwaarde voor de verlichting van maatregelen zou worden gesteld.

Vaccinatiedrang verder opgevoerd door 2G-plannen

Op 25 september 2021 uitte staatssecretaris voor Economische Zaken en Klimaat (EZK) Mona Keijzer haar weerstand tegen een 2G-beleid dat men kennelijk in voorbereiding had. Dit 2G-beleid zou inhouden dat burgers alleen nog konden deelnemen aan het sociaal-maatschappelijk leven wanneer zij Genezen of Gevaccineerd zouden zijn. Een negatieve uitslag van een PCR-test zou voor de ongevaccineerde burger dan niet meer volstaan.

Keijzer werd als gevolg van haar uitspraken in de Telegraaf direct door de demissionair premier Mark Rutte ontslagen.

De vrijgegeven WOB-documenten bevatten (nog) geen informatie over dit voorgenomen 2G-beleid, maar de reacties op Keijzer’s uitlatingen, bevestigden de ambities van de coalitie: ‘De uitspraken van … Mona Keijzer, gedaan in het interview van De Telegraaf van vandaag, verdragen zich niet met besluiten die de ministerraad recentelijk heeft genomen, en die van belangrijke en zwaarwegende aard zijn.’^[5]

Referenties

• [1] Motie Segers en Wilders: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-25295-1045.html

• [2] Adviesrapport van de Gezondheidsraad “Ethische en juridische afwegingen COVID-19-vaccinatie“: https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2021/02/04/ethische-en-juridische-afwegingen-covid-19-vaccinatie

• [3] Goedkeuring Pfizer vaccin: https://www.cbg-meb.nl/actueel/nieuws/2020/12/21/eerste-coronavaccin-goedgekeurd-voor-nederland-en-europa

• [4] RTLNieuws, Hugo de Jonge: Voorlopig geen extra rechten met vaccinatiebewijs: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5203966/de-jonge-voorlopig-geen-extra-rechten-met-vaccinatiebewijs

• [5] NOS, CDA staatssecretaris Mona Keijzer ontslagen: https://nos.nl/artikel/2399189-cda-staatssecretaris-keijzer-ontslagen-na-uitspraken-coronatoegangsbewijs

• [6] Jan Bonte, Welkom in Dystopia II: https://janbhommel.nl/coronatoegangsbewijs-hoger-beroep-tegen-de-totalitaire-staat-15-december-2021/

• [7] Bomen & Bos: Belastinggeld in de greep van filantropen en NGO's tijdens Coronatijd

• [8] Open data overheid, Rijksoverheid, Inkoopdata 2021

• [9] Bomen & Bos, Verontrustende signalen bij start vaccinatiecampagne